Каля нябожчыка (на белорусском языке)   ::   Де Мопассан Ги

Ён расказаў мне пра сустрэчу гэтага старога разбуральнiка з адным французскiм палiтыкам, тэарэтыкам-рэспублiканцам, якi, захацеўшы пабачыць Шапэнгаўэра, знайшоў яго ў пiвярнi ў атачэннi вучняў. Француз убачыў перад сабой худога з'едлiвага старога з маршчынiстым тварам. Ён смяяўся незабыўным смехам, адным сваiм словам iрваў i разрываў на шматкi думкi i перакананнi, як сабака, што падчас гульнi зубамi раздзiрае кавалкi тканiны. I ён паўтарыў мне словы, што выкрыкнуў гэты француз, калi напалоханы i ледзь не звар'яцелы выбег ад Шапэнгаўэра:

- Здаецца, я прабыў гадзiну побач з самiм д'яблам!

Стары дадаў:

- У яго i сапраўды была жахлiвая ўсмешка, ад якое нам рабiлася страшна, нават пасля яго смерцi. Калi вам цiкава, я раскажу пра выпадак, амаль нiкому не вядомы.

I ён пачаў стомленым голасам сваё апавяданне, што час ад часу перарывалася прыступамi кашлю:

- Калi Шапэнгаўэр памёр, мы дамовiлiся, што будзем па чарзе сядзець пры нябожчыку па двое аж да ранiцы.

Ён ляжаў у вялiкiм, проста ўбраным цьмяным пакоi. На начным столiку гарэлi дзве свечкi.

Апоўначы настала наша чарга. Двое сяброў, якiх мы заступiлi, выйшлi, i мы з калегам увайшлi i селi каля ложка.

Твар у нябожчыка зусiм не змянiўся. Ён смяяўся. У кутках вуснаў былi вiдаць так добра знаёмыя нам зморшчынкi, i нам здавалася, што зараз ён расплюшчыць вочы, зрушыцца з месца, пачне гаварыць. Яго розум, яго думкi абвiналi нас, мы, як нiколi раней, адчувалi сябе ў атмасферы яго генiя, мы былi захопленыя, запалоненыя iм. Здавалася, яго панаванне над намi было яшчэ паўнейшае цяпер, калi ён быў мёртвы. Яго незвычайны розум меў нейкую таямнiчую сiлу.